گروه فرهنگی هنری صحنه اوز

واژه تئاتر از لفظی یونانی گرفته شده است به معنی (( چیزی که به آن مینگرند )) و واژه درام به معنی عمل است .

این دو واژه تمامی جوهر و حقیقت تئاتر را بیان میکند: (( عملی که بازیگران در برابر نگاه تماشاگران به اجرا در   می آورند.)) .

تئاتر نزدیک به قرن پنجم پیش از میلاد در یونان پدید آمد , سپس به روم انتقال یافت و در سرزمینهای امپراطوری روم منتشر گردید. این هنر پس از پنج قرن ناپدید شدن, از طریق مراسم مذهبی مسیحیان بار دیگر در اروپا سر بر آورد و گسترش یافت. اوج تئاتر اروپا را بویژه در اسپانیا , انگلستان و فرانسه میتوان بین اواخر قرن شانزدهم تا پایان هفدهم قرار داد و گسترش آن بوضوح مشاهده گردید.

در مورد تئاتر (اوژن یونسکو) میگوید : در تئاتر هر چیزی زبان است , در حقیقت زبانهای تئاتر هر قدر مختلف باشند , الزاما در دو گروه شنیداری و دیداری قرار میگیرند. زبانهای شنیداری گذشته از متن خام , بیان خاص متن توسط بازیگران و عناصر غیر گفتاری همچون فریادها , خنده ها , آه ها , ناله ها و آواز خوانی را در بر می گیرد.

و در زبانهای دیداری , حضور فیزیکی هنرپیشگان در روی صحنه , طرز جابجا شدن آنان , حالت بیانی چهره و حرکاتشان امری بدیهی است.

** انواع گفتگوی تئاتری : شامل حاضر جوابی , پرسش و پاسخ , گفتگوی چند نفره ( پلی لوگ ) , بی ارتباطی در گفتگو , تک گویی ( مونو لگ ) , دراز گویی که نوعی تک گویی است در ضمن گفتگو , اشاره مستقیم یا کنار گویی و روایت .

** کارگردانی تئاتر چیست ؟

مشخص کردن کار کارگردان در تئاتر , آنقدر که تصور میشود آسان نیست. خود مفهوم کارگردان , در تاریخ تئاتر نسبتا جدید است. نخستین شناخت رسمی این اصطلاح در فرهنگ آکادمی سال 1835 دیده می شود. امروزه اصطلاح کارگردانی به دو صورت فهمیده می شود .

هنگامی که از کارگردانی نمایشی سخن میگوییم , منظور ما یا مجموع عناصر است که نمایش را بوجود می آورند به استثنای متن نمایشنامه , و یا روند رهبری بازیگران است که بوسیله کارگردان به این متن جان میبخشد.

برخی منتقدان و تارخ تئاتر نویسان معتقدند که پیش از قرن نوزدهم کارگردان وجود نداشته است و برخی معتقدند این حرفه وجود داشته است , اما ویژگی مشخص و خاصی که امروز داراست را نداشته است یعنی , در ان هنگام کارگردانی با سرپرستی فنی نمایش , ترتیب صحنه , آماده کردن دکور , نظارت و غیره ادغام شده است.

** کارگردانان بزرگ اروپایی : آندره آنتوان , آدولف آپیا , استانیسلاوسکی , ادوارد گوران , ژاک کوپو , لویی ژووه

** بازیگری :

ناگفته پیداست که بازیگری , چه از نظر فنی و چه از نظر احساسی , از مشکلترین حرفه های موجود است.

حرفه بازیگری امروزه , مورد احترام است اما همیشه بدین منوال نبوده است. در قرن هفدهم  در اروپا , کلیسا حرفه بازیگری را محکوم می کرده است تا بدانجا که هنرپیشگان حق نداشتند در قبرستان مربوط به مسیحیان دفن شوند.

بازیگر بودن به معنی توانایی دروغ گفتن , غیر خود بودن و تغییر شکل دادن است . بر خلاف سینما که در آن میتوان صحنه ناموفقی را از نو فیلمبرداری کرد , تئاتر ترحم نمی کند. تماشاگران بازیگران ضعیف را با خنده , سوت زدن و یا بدتر از آن , با سکوتی سرد مجازات می کنند. بازیگران با تجربه کم و بیش میدانند چگونه یک قدم اشتباه را اصلاح کنند و چگونه همکارانشان را که به مشکل افتاده اند یاری کنند تا اعتماد به نفس خود را بازیابند , اما گاه این کار مشکل نیز هست.

**تاریخچه حرفه بازیگری :

در آغاز در تراژدی یونانی , هرگز بیش از سه بازیگر نبودند , که گاه چندین نقش را میان خود تقسیم میکردند و با عوض کردن صورتکها از نقشی به نقش دیگر می پرداختند. اما تعداد بازیگران برای هر نمایش به مرور زمان به سرعت افزایش یافت.

** تراژدی:

از نظر ارسطو , ترازدی تقلید عملی جدی و کامل است به صورت نمایشی و نه به صورت روایتی.

شکوفایی تراژدی در سه نام خلاصه میشود ( اشیل , سونوکل و اور یپید). اشیل را بنیانگذار این نوع تئاتر میدانند که تراژدی های وی یا از موضوع های اسطوره ای الهام گرفته است مانند , پرومته در زنجیر , و یا از تاریخ نزدیک به زمانش (525-456 ق.م ) , مانند پارسیان , که بر اساس جنگهایی نوشته شده که شهرهای یونان را در برابر امپراطوری توانای ایران قرار داده است.

در تراژدی بازیگر نقش اول , شخصیت اصل نمایش , باید بیشتر طرفدار نیکی باشد و یا دست کم در موضعی میان نیکی و بدی قرار گیرد. بدبختی او باید بیشتر ناشی از اشتباهی در قضاوت باشد و نه از بدی ذاتی.

در تراژدی , ارسطو بر اهمیت فاجعه پایانی اصرار می ورزید . در زمان شکسپیر در انگلستان , تراژدی را داستان سقوط شخصیتی مشهور که از موفقیت به فلاکت می افتد و در بدبختی زندگی خود را به پایان می رساند بوده است.

با این حال , کورنی و والین جرات نمودند و در این مورد خلاف گفته ارسطو و عقیده سنتی عمل کردند و پایان تراژدی را کمی خوشبینانه منظور نمودند.

** کمدی:

کمدی مانند تراژدی در یونان پدید آمده است. درباره اصل واژه کمدی اختلاف نظر وجود دارد . این واژه احتمالا از کلمه ای به معنی (( جشن گرفتن )) (( دلقک بازی کردن )) ((دهکده )) گرفته شده است. واژه شناسی کلمات نشان میدهند که آغاز کمدی به عنوان شکلی نمایشی از جشنهای روستایی و دهقانی سرچشمه گرفته است. این جشنها عنصری آیینی و دینی را باذوق زیاده رویهای خنده آور در هم می آمیزد.

از مهمترین شخصیتهای کمدی میتوان , کورنی و مولیر و آثار آنها را نام برد. شاید موفقترین اثر کورنی (( خیال واهی خنده دار (1636 ) )) باشد و از آثار مولیر هم میتوان به (( طبیب اجباری , ترجمه محمد حسن اعتماد السلطتنه , تهران 1291 خورشیدی )) اشاره کرد.

** صحنه:

تئاتر اصولا بازسازی کامل واقعیت نیست , بلکه بر حسب احتیاج عناصری از آن حذف یا اضافه میشود.

صحنه مکانی است که بی هیچ واسطه ای شرایط محیطی خاص نمایش را منعکس می کند و وسیله ای برای ترسیم رویداد دراماتیک و تنشهای موجود بین اشخاص بازی از طریق به کار گرفتن فضا و موانعی است که این فضا را به بخشهای مختلف تقسیم میکند.

** انواع صحنه : 1) صحنه یک سویه یا متداول قاب دار 2)صحنه چهار سویه یا صحنه گرد 3 ) صحنه سه سویه یا یک دیواره 4 ) صحنه چند منظوره یا جعبه سیاه

صحنه سه سویه قدیمی ترین شکل صحنه است که میشناسیم, که در سده پنجم قبل از میلاد بوسیله یونانیان مورد استفاده قرار میگرفت.

** میزانسن:

واژه ای که اولین بار با ترجمه ی نمایشنامه های غربی و شیوه های اجرایی آن به زبان فارسی داخل شد و در لغت به معنی (( به روی صحنه آوردن )) است , ولی بتدریج معنی (( مشخص کردن حرکات بازیگران در طول نمایش و تعیین محل وسایل صحنه )) را به خود گرفته است.

میزانسن ابزاری برای تصویر سازی است و یکی از مهارتهای کارگردان این است که وی بتواند به کمک تصویر سازی در صحنه , کشمکش بین اشخاص بازی را به تمامی و به وضوح به تماشاگر منتقل کند.

** مدت و مراحل تمرین نمایشنامه:

1)      روخوانی و بحث 2)طرح اولیه میزانسن 3) گسترش جوانب مختلف نمایش 4 ) کار بر روی ظرایف و آخرین جرح و تعدیلها 5) تمرینهای نهایی با لباس , نور و ...

**سبکهای مختلف در نمایشنامه نویسی :

1)      تراژدی , درام جدی , ملودرام 2) کمدی , طنز و کمدی سبک 3) تئاتر روایی 4) سبکهای واقع گرایانه

5) سبکهای غیر واقع گرایانه

منابع : تئاتر و مسائل اساسی آن , میشل ویینی ,ترجمه دکتر سهیلا فتاح , انتشارات سمت 1377

       اصول کارگردانی تئاتر , احمد دامود ,انتشارات نشر مرکز , چاپ سوم 1380

      بگذارید نقش شما را بازی کند , آنیتا جسی ,ترجمه دکتر امیر حسین حبیبی ,انتشارات دانشگاه تهران , 1376